ساژه‌گزینی

منبع: جمشید سرمستانی، گزیده‌ی شیوه‌نامه‌ی جامع ویرایش و نگارش، تهران، نشر سرمستان، ۱۳۹۰٫
منظور از ساژه¬گزینی «به‎کار بردن ساژه‎ی درست یا درست‎تر برای بیان مفهوم مورد نظر» است.
(۱) برای بیان هر مفهوم تنها می‌توان ساژه یا ساژه‌هایی مشخص را به‎کار برد. برای مثال، برای بیان مفهوم «زینت دادن» یا «نظم و ترتیب دادن به چیزی» تنها می‌توان ساژه‌ی «آرایش» را به¬کار برد، و به¬کار بردن ساژه‌ی «پیرایش» برای بیان این مفهوم، درست نیست؛ زیرا پیراستن به‌معنی «بریدن و کم کردن زیادی و ناهمواری چیزی برای خوش‌نما کردن آن» است. یا برای مثال، برای بیان مفهوم «آگاه کردن» یا «خبردادن» نمی‌توان ساژه‌ی «اعلان کردن» را به¬کار برد، زیرا اعلان کردن به‌معنی «علنی کردن» یا «آشکار کردن» است. پس برای بیان این مفهوم باید ساژه‌ی «اعلام کردن» را به¬کار برد. به‎زبان دیگر برای بیان مفهوم مورد نظر، از میان دو «ساژه‎ی درست» و «ساژه‎ی نادرست» باید ساژه‎ی درست را برگزید.
(۲) به‎کار بردن برخی ساژه‌ها را برای بیان برخی مفاهیم نمی‌توان نادرست دانست، ولی برای حفظ زبان فارسی و رعایت قواعد آن، بهتر است ساژه‌ی درست‎تر را به¬کار برد‌. به¬بیان دیگر، گاهی از میان «ساژه‎ی درست» و «ساژه‎ی درست‎تر»، باید ساژه‎ی درست‎تر را برگزید. برای مثال جمع بستن کلمه‌ی عربی «برهان» به «براهین» درست است، ولی درست‌تر از آن، این است که کلمه‌های عربی را که جمع بستن آن‌ها با نشانه‌های جمع فارسی (ها و ان) اشکالی پدید نمی‌آورد، با نشانه‌های جمع فارسی جمع بست. بنابراین به¬کار بردن ساژه‌ی «برهان‌ها» درست‌تر از به¬کار بردن «براهین» است.
نویسنده، به¬منظور آشنایی خوانندگان با ساژه‌های برگزیده برای بیان مفهوم مورد نظر، شمار فراوانی از این واژگان را گردآوری کرده و در کتاب «گزیده‌ی شیوه‌نامه‌ی جامع ویرایش و نگارش» زیر عنوان «فهرست برخی ساژه‌های برگزیده برای بیان مفهوم موردنظر» آورده است.