منبع: جمشید سرمستانی، گزیده‌ی شیوه‌نامه‌ی جامع ویرایش و نگارش، تهران، نشر سرمستان، ۱۳۹۰٫
منظور از روان¬نویسی «زدودن پیچیدگی از نوشته و روان کردن آن» است.
یکی از ویژگی‌های بایسته‌ی هر نوشته، پیچیده نبودن آن است؛ به¬گونه‌ای که هم به‌آسانی و روانی خوانده شود و هم درک معنی آن آسان باشد.
پیچیدگی دو نوع است:
(۱) پیچیدگی در خواندن جمله.
(۲) پیچیدگی در خواندن و درک جمله.
جمله‌هایی که این دو نوع پیچیدگی را نداشته باشند، «جمله‌های روان»، و زدودن این پیچیدگی‌ها را «روان‌نویسی» می‌نامیم.
پیچیدگی (تعقید) از عوامل زیر ناشی می‌شود: (۴: ص ۱۶۵)
(۱) دور از هم شدن ساژه‌های مربوط به¬هم:
ننویسید: این مقاله به تحلیل قانون جدید نفت که ازسوی هیأت وزیران تصویب شده و برای بررسی نهایی به مجلس ارائه شده بود می‌پردازد. (دوری نهاد از فعل)
بنویسید: این مقاله به تحلیل قانون جدید نفت می‌پردازد که ازسوی هیأت وزیران تصویب و برای بررسی نهایی به مجلس ارائه شده بود.
(۱) پس و پیش شدن ساژه‌ها:
ننویسید: بعضی از ابزارهای توسعه‌ی پایدار نام برده شده در میان زمینه‌های توسعه‌ی پایدار در گزارش کمیسیون توسعه‌ی پایدار سازمان ملل متحد مورد اشاره قرار گرفته‌اند. فن‌آوری‌های اطلاعات و ارتباطات و حمل و نقل و تحقیق و توسعه از آن جمله‌اند.
بنویسید: در گزارش کمیسیون توسعه‌ی پایدار سازمان ملل متحد، برخی ابزارهای توسعه‌ی پایدار -در میان زمینه‌های گوناگون این نوع توسعه- به‌شرحی که درپی آمده، نام برده شده‌اند:
فن‌آوری‌های اطلاعات و ارتباطات.
حمل و نقل.
تحقیق و توسعه.
(۲) بهکار بردن جمله‌های بسیط دراز:
ننویسید: در این سازمان‌ها، معمولاً اگر کارکنان بخواهند برای برخورداری از مزایای سازمانی بدون کار و تلاش و رفتار مطابق قانون با توسل به هر وسیله‌ای به خواسته‌های ازپیش تعیین شده‌ای که برنامه¬ریزی قبلی طبق آیین‌نامه‌ها و مقررات سازمانی در آن‌ها پیش‌بینی نشده است ولی ظاهر آن‌ها پیش‌بینی شده نشان می‌دهد پیش بروند تا حدی پیش می‌روند ولی پس از چندی به¬علت نظارت‌های دقیق و بموقع متوقف می‌شوند.
بنویسید: در این سازمان‌ها، اگر کارکنان بخواهند برای برخورداری از مزایای سازمانی بدون کار و تلاش و رفتار مطابق قانون، با توسل به هر وسیله‌ای به خواسته‌های ازپیش تعیین شده‌ی خود پیش بروند، معمولاً تا حدی پیش می‌روند، ولی پس از چندی به¬علت نظارت‌های دقیق و بموقع متوقف می‌شوند؛ خواسته‌هایی که برنامه‌ریزی قبلی طبق آیین‌نامه‌ها و مقررات سازمانی در آن‌ها پیش‌بینی نشده است، ولی ظاهر آن‌ها پیش‌بینی شده نشان می‌دهد.
(۴) بهکار بردن جمله‌های مرکب تودرتو:
ننویسید: این کلمه را به‌مناسبت این‌که در نطق معروف هیتلر…. که در ۲۸ آوریل ۱۹۳۹٫٫٫٫ در جواب تلگرافی که روزولت رئیس جمهور اتازونی که در یکی دو هفته پیش به آلمان کرده بود که آیا حاضرید برای پنج یا ده سال حمله به فلان و فلان و فلان دولت (تقریباً جمیع دول مستقله‌ی دنیا را برشمرده بود) نکنید، کرده بود، آمده بود و معنی‌اش را نمی‌دانستم پیدا کردم. (محمد قزوینی، یادداشت‌ها، ج۲، ص ۵۲ تا ۵۳)
بنویسید: این کلمه را به‌مناسبت این‌که در نطق معروف هیتلر آمده بود و معنی‌اش را نمی‌دانستم پیدا کردم. روزولت، رئیس جمهور اتازونی، در یکی دو هفته پیش، تلگرافی به آلمان کرده بود که آیا حاضرید برای پنج یا ده سال، به فلان و فلان و فلان دولت حمله نکنید -¬تقریباً جمیع دول مستقله‌ی دنیا را برشمرده بود- و هیتلر در پاسخ تلگراف، در ۲۸ آوریل ۱۹۳۹ آن نطق را کرده بود.
ویراستار با بهکار گیری برخی یا همه‌ی ابزارهایی که درپی می‌آید، می‌تواند عوامل پیشگفته را برطرف کند و جمله‌های پیچیده را به جمله‌های روان و قابل¬درک تبدیل کند:
(۱) جابه‌جایی
(۲) حذف
(۳) اضافه
(۴) تبدیل
این نکته را نیز باید افزود که ابزارهای روان‌نویسی تنها به همین چهار ابزار محدود نمیشوند، زیرا بیشتر قواعدی که در مبحث «ویرایش زبانی» مطرح شده در روان‌نویسی ساژه‌ها تأثیر دارند، ولی چهار ابزار پیشگفته از ابزارهای اصلی روان‌نویسی بهشمار میآیند. در واقع می‌توان گفت که این چهار ابزار، ابزاری برای بهکار بردن قواعد مطرح شده در مبحث ویرایش زبانی هستند.
ابزارهای چهارگانه‌ی پیشگفته نیازی به توضیح ندارند، زیرا همه‌ی آن‌ها در ویرایش جمله‌های نمونه‌ای (مثالهایی) که درپی می‌آید بهکار رفته‌اند.
این جمله‌ها که نویسنده همه‌ی آن‌ها را از نوشتههای در دست ویرایش گردآوری کرده است، هر یک نمونه‌ای از جمله‌هایی هستند که با بهکار گیری برخی یا همه‌ی ابزارهای پیش¬گفته، از جمله‌های پیچیده، به جمله‌های روان تبدیل شده‌اند.
آگاهی: بهکار بردن هیچ یک از این ابزارها نباید به‌منظور اصلی پدیده آورنده آسیبی وارد کند، مفهومی را از آن حذف یا تغییری در آن ایجاد نماید.
مثال ۱:
(۱) تیپ هرگاه ضرورت داشته باشد، باید چندگردان را برای حمله‌ی ایذایی سازمان‌دهی کند، برای آن‌که بتواند شرایط آتش بهتری برای حمله‌ی اصلی به¬وجود بیاورد.
(۲) در هنگام ضرورت، برای آن‌که تیپ بتواند شرایط آتش بهتری برای حمله‌ی اصلی بهوجود بیاورد، باید چند گردان را برای حمله‌ی ایذایی سازمان‌دهی کند.
مثال ۲:
(۱) در این مرحله، بازخوردهای مشتری و دریافت آن‌ها برای کمیته‌ی مادر و گروه‌های کارشناسی بسیار مهم است. چه این بازخوردها منفی باشند و چه مثبت باشند.
(۲) در این مرحله، بازخوردهای مثبت یا منفی مشتری و دریافت آن‌ها برای کمیته‌ی مادر و گروه‌های کارشناسی بسیار مهم است.
مثال ۳:
(۱) با ظهور ترانسفورماتورهای کوچک و وسایل حمل و نقل بهتر، اکنون عملی است که یک ترانسفورماتور را با کلیدهای مربوط به آن و برقگیرهایش روی یک وسیله‌ی حمل که مخصوص این کار است قرار داده و جابه‌جا کرد.
(۲) با ظهور ترانسفورماتورهای کوچک و وسایل حمل و نقل بهتر، اکنون جابه‌جایی یک ترانسفورماتور با همه‌ی کلیدها و برقگیرهایش با یک وسیله‌ی حمل ویژه، امکان‌پذیر است.
مثال ۴:
(۱) شیوه‌ی فرمان‌دهی در حالتی که به¬طور ناگهانی هواپیماهای مهاجم در فاصله‌ی نزدیکی ظاهر می‌شوند باید مورد بازبینی قرار بگیرد.
(۲) باید شیوه‌ی فرمان‌دهی در هنگام نزدیک شدن ناگهانی هواپیماهای مهاجم را بازبینی کرد.
مثال ۵:
(۱) معمولاً موشک زمانی که هدف به منطقه‌ی آتش وارد شده باشد می‌تواند پرتاب شود؛ یعنی در صفحه‌ی رهگیری خط نشان افقی در منطقه‌ی آتش قرار گرفته و خط درگیری در منطقه‌ی کشندگی می‌باشد.
(۲) معمولاً هنگامی‌که هدف به منطقه‌ی آتش وارد شده باشد (یعنی هنگامی که در صفحه‌ی رهگیری، خط نشان افقی در منطقه‌ی آتش قرار گرفته و خط درگیری در منطقه‌ی کشندگی باشد) می‌توان موشک را پرتاب کرد.
مثال ۶:
(۱) جهت حرکت آب در دستگاه تولید گرما، مخالف خروج حرارت اگزوز است .
(۲) جهت حرکت آب در دستگاه تولید گرما، مخالف جهت خروج حرارت از اگزوز است.
مثال ۷:
(۱) سپس حرارت و دود از قسمت زیرین مخازن موتور دیزل و کمپرسورها توسط لوله‌ی اگزوز خارج می‌شود.
(۲) سپس حرارت و دود، از راه لوله‌ی اگزوز، از قسمت زیرین مخازن موتور دیزل و کمپرسورها خارج می‌شود.
مثال ۸:
(۱) در کانال I مگنترون به حوزه‌ی دریافت AM از طریق به¬هم زدن مصنوعی تکرار کننده‌های کاتدی به¬کمک کلید AC که در بلوک ۱۹M قرار دارد وارد می‌شود.
(۲) در کانال I، مگنترون به¬کمک کلید AC که در بلوک ۱۹M قرار دارد، از راه به¬هم زدن مصنوعی تکرارکننده‌های کاتدی، به حوزه‌ی دریافت AM وارد می‌شود.
مثال ۹:
(۱) پس از آن که خودروی کشف و تعقیب هدف در وضعیت جنگی قرار گرفت، خودروهای پرتاب موشک رو به-سمت خودروی کشف و تعقیب هدف در فاصله‌ی ۳۰ تا ۵۰ متری به¬گونه‌ای که دید مستقیم بین آن‌ها با خودروی کشف و تعقیب هدف وجود داشته باشد، قرار می‌گیرند.
(۲) پس از آن‌که خودروی کشف و تعقیب هدف در وضعیت جنگی قرار گرفت، خودروهای پرتاب موشک روبه‌روی آن و در فاصله‌ی ۳۰ تا ۵۰ متری آن قرار می‌گیرند، به¬گونه‌ای که دید مستقیم بین آن‌ها و خودی کشف و تعقیب هدف وجود داشته باشد.
مثال ۱۰:
(۱) مثل قضیه‌ی دیورژانس، قضیه‌ی استوکس نیز در آنالیز برداری دارای اهمیت فراوانی است.
(۲) قضیه‌ی استوکس نیز مانند قضیه‌ی دیورژانس در آنالیز برداری دارای اهمیت فراوانی است.
