منبع: جمشید سرمستانی، گزیدهی شیوهنامهی جامع ویرایش و نگارش، تهران، نشر سرمستان، ۱۳۹۰٫
تهیه¬ی فهرست¬ها معمولاً پس از ویرایش متن و نهایی شدن صفحه¬بندی، به¬دست صفحه¬آرا انجام می¬شود؛ و کار ویراستار تنها نظارت بر کار فهرست¬سازی به¬دست صفحه¬آرا است. بنابراین اگر کتابی فهرست نداشته باشد، یا فهرست(های) آن کامل نباشد، و یا برابر با شیوه¬¬ای که درپی می¬آید تهیه نشده باشد، ویراستار باید صفحه¬آرا را به¬گونه¬ای راه¬نمایی کند که فهرستی (یا فهرست¬هایی) کامل و مطابق با شیوه¬نامه در آغاز کتاب بگنجاند. به¬هرحال، ویراستار برای نظارت بر ساختن یا تکمیل فهرست(ها)، باید آنچه را درپی میآید، فرا بگیرد:
هر نوشته، بسته به این¬که دربردارندهی چه داشتههایی است، ممکن است یکی یا بیش از یکی از فهرستهایی را که درپی میآید، داشته باشد:
(۱) فهرست کوتاه داشتهها (مطالب).
(۲) فهرست بلند داشتهها.
(۳) فهرست نشانگرها شامل:
(۱٫۳) فهرست بستینهها.
(۲٫۳) فهرست تصویرها.
(۳٫۳) فهرست جدولها.
(۴٫۳) فهرست نقشهها.
(۵٫۳) فهرست نمودارها.
(۴) فهرست پیوستها.
(۵) فهرست نمایهها.
۱ ـ فهرست کوتاهِ داشتهها (فهرست مطالب)
فهرست کوتاه داشتهها تنها دربردارندهی «عنوانهای اصلی» کتاب است. این عنوانها دربردارندهی عنوانهای زیر هستند:
(۱) عنوان بخشها.
(۲) عنوان فصلها.
(۳) عنوان گفتارها.
(۴) عنوانهای یکشمارهای (مانند: ۷ـ انواع پوسته).
(۵) عنوانهای دوشماره¬ای (مانند: ۷٫۱ـ پوسته¬ی سخت).
(۶) عنوان کم¬نوشته¬ها (پیش¬گفتار، سخن ناشر، مقدمه، نتیجه و مانند این¬ها).
آگاهی: از این پس برای اشاره به هر یک از تقسم¬بندی¬های «بخش، فصل، گفتار و دفتر» واژه¬ی «پارنوشته» را به¬کار خواهیم برد.
در فهرستِ کوتاه، ساژه¬های زیر به¬ترتیب به¬صورت وسط¬چین درپی هم می¬آیند: شمارهی پارنوشته¬ها، نشانهی «دونقطه»، عنوان پارنوشته؛ مانند:
فصل سوم: لیبرال دموکراسی
عنوانهای یک شماره¬ای و دوشماره¬ای نیز به¬صورت راست¬چین، در زیر عنوان پارنوشته¬ی خود می¬آیند. (برای نمونه می¬توانید به فهرست کوتاه داشته¬های همین کتاب نگاه کنید.)
آگاهی: روشن است که اگر برخی از عنوانهای پیشگفته (عنوان: بخش، فصل، گفتار، دفتر، عنوان¬های کم¬نوشته¬ها و عنوان¬های یک و دو شماره¬ای) در متن وجود نداشته باشند، در فهرست کوتاه داشتهها نیز نمیآیند.
۲ ـ فهرست بلندِ داشتهها (فهرست تفصیلی)
این فهرست دربردارندهی همهی عنوانهای کتاب -¬از عنوانهای ششگانهی پیشگفته تا همهی عنوانهای اصلی و فرعی¬- میباشد. شیوهی چیدن فهرست بلند داشتهها مانند شیوهی چیدن فهرست کوتاه داشتههاست، با این تفاوت که:
(۱) هرگاه شمار عنوانهای اصلی و فرعی فراوان نباشد، به¬گونه¬ای که شمار صفحه¬های فهرست از سه صفحه نگذرد، آنها را با همان ترتیبی که در کتاب آمدهاند بهصورت یک ستونی در زیر هم میچینیم.
(۲) ولی هرگاه عنوانهای اصلی و فرعی کتاب فراوان باشند، به¬گونه¬ای که شمار صفحه¬های فهرست از سه صفحه بگذرد، از آن¬جا که چینش یک¬ستونی آنها شمار صفحههای فهرست را فراوان می¬کند، باید آنها را بهصورت دوستونی بچینیم.
(۳) در این هنگام، در هر ستون، از راست به چپ؛ نخست عنوان¬ها؛ سپس بدون فاصله، کج¬خط؛ و پس از آن با یک فاصله، شماره¬ی صفحه را می¬آوریم.
