همخوانی فعلهای جمله با یکدیگر و با اجزای دیگر جمله
منبع: جمشید سرمستانی، «گزیدهی شیوهنامهی جامع ویرایش و نگارش»، تهران، نشر سرمستان، ۱۳۹۲
(۱) فعلهای هر جمله باید از نظر زمانی با یکدیگر همخوانی و تناسب داشته باشند. البته این بدان معنی نیست که افعال هر جمله تنها باید یک زمان داشته باشند، زیرا بیان برخی جملهها نیازمند بهکار بردن زمانهای مختلف است (برای نمونه، آنچه تا چندی پیش زشت و ناپسند شمرده میشد امروز دیگر زشت شمرده نمیشود و خدا میداند که آیا در آینده خواهیم توانست با این روند مقابله کنیم یا نه).
مثالهایی که درپی میآید صورتهای درست و نادرست کاربرد فعل و مصدر در جمله را نشان میدهد:
مثال ۱:
ننویسید: هر چه را پرسیدهایم پاسخ گرفتیم.
بنویسید: هر چه را پرسیدهایم پاسخ گرفتهایم.
مثال ۲:
ننویسید: در سپتامبر سال ۲۰۰۴ گزارش شد که بسیاری از سازمانهای دولتی خارجی موجود در عراق در حال آماده شدن برای خروج از عراق بودند.
بنویسید: در سپتامبر سال ۲۰۰۴ گزارش شد که بسیاری از سازمانهای دولتی خارجی موجود در عراق در حال آماده شدن برای خروج از عراق هستند.
(۲) همچنین صیغهی صرفی فعل باید -¬ازنظر زمان و شخص¬- با اجزای دیگر جمله همخوانی داشته باشد:
مثال ۱:
ننویسید: استبداد، خفقان، ظلم، دین ستیزی دولتی، و اسلام خواهی تودهها از عوامل اصلی شکلگیری انقلاب اسلامی در دههی پنجاه است.
فعل «است» با «دههی پنجاه» که گذشته است، هم¬خوانی ندارد. پس:
بنویسید: استبداد، خفقان، ظلم، دینستیزی دولتی، و اسلام خواهی تودهها از عوامل اصلی شکلگیری انقلاب اسلامی در دههی پنجاه بود.
مثال ۲:
ننویسید: رمز پیشرفت علی در زندگی این بوده که نباید تنها برای زنده ماندن و رفع نیازهای جسمی تلاش کنم.
فعل «تلاش کنم» با «رمز پیشرفت علی» هم¬خوانی ندارد و از آنجا که آنچه بیان شده (نباید تنها… تلاش کنم) نقل مستقیم سخن علی نیست، باید آن را بهشکل زیرنوشت:
بنویسید: رمز پیشرفت علی در زندگی این بوده که نباید تنها برای زنده ماندن و رفع نیازهای جسمی تلاش کرد.
